امنّیت اجتماعی
در روایتی آمده است: «بدانید آن كس از ما كه فتنههای آینده را دریابد، با چراغی روشنگر در آن گام مینهد و بر همان سیره و روش پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) رفتار میكند تا گرهها را بگشاید، بردگان و ملتهای اسیر را آزاد نماید، جمعیّتهای گمراه و ستمگر را پراكنده و حق جویان پراكنده را جمع آوری كند. او سالهای طولانی در پنهانی از مردم به سر میبرد؛ آن چنان كه اثرشناسان اثر قدمش را نمیشناسند گرچه در یافتن اثرها و نشانهها تلاش فراوان میكنند. سپس گروهی برای در هم كوبیدن فتنهها آماده میگردند و چونان شمشیرها صیقل میخورند. دیدههایشان با قرآن، روشنایی میگیرد و در گوشهایشان تفسیر قرآن طنین افكند و در صبح گاهان و شام گاهان جامهای حكمت سر میكشند».1
آنگاه كه حضرت ظهور كرد... علم و دانش در دلهای مؤمنان قرار میگیرد تا جایی كه مؤمنی نیازمند دانش برادرش نمیشود
مرور تاریخ بیانگر بحرانهای داخلی و بینالمللی است كه ریشه در قومیّتگرایی، تعصّبات نژادی و نبود هدایت واحد دارد. آنچه زیبا و امید بخش به نظر میرسد، تجلّی و تحقّق حضور مردی است كه در آیندهای نزدیك به این مسائل پایان میبخشد. در عرصة حكومت مهدوی آنچه مایة ارزش و تعالی بشر است، تقوا و اسلام است. كرامت انسانی در این نظام بر پایة ایمان و عمل صالح است. این ملاك ارزشی، هویّت دینی واحد به مردم میبخشد كه در هم شكنندة هویتهای كاذبی چون ناسیونالیسم كه نتیجة تلاش بشری برای ایجاد همرنگی در درون ملّتهاست یا جنبش فمنیسم كه به دنبال تعریف هویّت بر مبنای جنسیّت و وارد كردن آن به عرصة سیاست و قدرت است، خواهد بود.
امام رضا(ع) در تفسیر آیة «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ؛2 هر كه در آسمانها و زمین است خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده است و به سوی او بازگردانیده میشوید.» فرمود: «در شأن قائم فرود آمده است. زمانی كه خروج كند، یهود و نصارا و آفتاب پرستان و زندیقان و مرتدان و كافران، شرق و غرب زمین را گرفته باشند؛ پس اسلام را بر آنان عرضه میدارد. هر كدام كه اسلام آورد، او را به نماز خواندن و دادن زكات و آنچه مسلمانان به آن مأمور میباشند، امر میكند و هر كه اسلام نیاورد، گردن او را میزند تا آنكه در مشرق و مغرب كسی نماند، مگر آنكه خدا را به یگانگی بشناسد.»3
حاكم شدن كلمة توحید بر تمام سرزمینها، وحدت و یگانگی هویّتی را بر بشر حاكم میكند و امّت اسلامی به تمام معنای كلمه به وجود میآید. پیامد این امر، كنار گذاشتن اختلافات قومی و تعصّبات نژادی و خروج از بحرانهای اجتماعی است.
امنّیت فرهنگی و معنوی
فرهنگ، از موضوعات مهم عرصة اجتماعی و مسائل امنّیتی است. با مطرح شدن بحث جهانی شدن و خطر یك پارچهسازی فرهنگی، همچنین شكستن مرزهای امنّیتی به وسیلة وسایل ارتباطی، اهمّیت این حوزه افزونتر گردیده است. در اصطلاح كلّی فرهنگ، به مجموعه باورهایی اطلاق میشود كه در ذهن افراد جامعه نهادینه شده است. بنابراین، میتوان گفت كه نقش تك تك افراد جامعه و طبایع آنها در شكل گیری هر تفكّر و فرای آن، فرهنگی برجسته است.
علوم بشری همواره در تغییر و تحوّل است و نمیتواند حكم قطعی در مورد مسائل ارائه دهد؛ زیرا عقل بشری بر علوم و قوانین طبیعی احاطة كامل ندارد و همه چیز را با تجربه میآموزد. به طور كلّی حوزة علوم بشری همواره با ناامنیهای فكری و دگرگونیها رو به روست، اگر چه طبع بشری، در شكلگیری فرهنگها یا ناامنیهای اجتماعی دخیل است، با توسعة آموزشی، اخلاقی و مذهبی، میتوان امیدوار بود كه بشر جایگاه اصلی خود را بشناسد و اصول اخلاق و ارزشی را در جامعه اجرا كند. با ظهور امام كه حكومت عدل الهی بر پا میشود، اسلام كه بر طبق روایات جز اسمی از آن در آخرالزّمان باقی نمیماند، احیا و زنده میشود: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛ او كسی است كه پیامبرش را با هدایت و دین درست، فرستاد تا آن را بر هر چه دین است پیروز گرداند، هر چند مشركان خوش نداشته باشند».4
در روایتی نیز آمده است كه: «هنگامی كه قائم قیام كند ـ هر كس اهل هر دینی باشد ـ به اسلام گرایش پیدا كند و به آن ایمان آورد.»5
آگاهی و معرفت از لوازم اصلی تأمین امنّیت فرهنگی است. با زنده شدن اسلام و برپایی حكومت الهی، طبیعت بشر به جایگاه اصیل خود ـ مقام خلیفـ[ اللّهی ـ واقف میشود. آنگاه فرهنگ غنی اسلامی بر پا میشود و آرامش و طمأنینه فرهنگی و معنوی باز خواهد گشت.
در دنیای زر و زور و تزویر كنونی كه تبلیغات فریب افكار عمومی و شعارهای دروغین در قالب ارزشها نقش مهمّی یافته و ابرقدرتهای جهانی با بهرهگیری از این راهكارها اعمال ننگین خود را ارزشمند و منطبق بر عدالت جلوه میدهند. ظهور امام میتواند چنین راه دشواری را بر بشر هموار كند. امام باقر(ع) در تفسیر آیة 41 سورة حج میفرماید: «این آیه در مورد آل محمّد و مهدی و یاوران آنهاست كه خداوند آنان را مالك شرق و غرب زمین میگرداند و دین را آشكار میسازد و به وسیلة او و یارانش، بدعتها را نابود میكند؛ همانطور كه بیخردی را به وسیلة حق نابود نمود و چنان كند كه اثری از ستم دیده نشود و به نیكیها فرمان میدهد و از زشتیها جلوگیری میكند.»6
امنّیت علمی
بشر در طول ادوار مختلف با كشف قوانین طبیعی پا به عرصة علوم طبیعی گذاشت و با بهرهمندی از عقل و استعدادها و تواناییهای ذاتی توانست بر نظام طبیعت چیره شود؛ امّا علوم بشری همواره در تغییر و تحوّل است و نمیتواند حكم قطعی دربارة مسائل ارائه دهد؛ زیرا عقل بشری بر علوم و قوانین طبیعی احاطه كامل ندارد و همه چیز را با تجربه میآموزد. به طور كلّی حوزة علوم بشری همواره با ناامنیهای فكری و دگرگونیها
رو به روست. با این گستردگی علوم، مردم در زمان غیبت تنها دو حرف از 27 حرف علم را آموختهاند. امام مهدی(عج) با ظهور خود تمام حروف را در میان مردم منتشر میكند. در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: «علم و دانش 27 حرف است. آنچه تا كنون همة پیامبران آوردهاند جز دو حرف بیشتر نیست و مردم تا امروز جز دو حرف از علم آگاهی ندارند. وقتی قائم قیام كند، 25 حرف دیگر را آشكار و در میان مردم پخش میكند و آن دو حرف را به آن ضمیمه مینماید و 27 حرف علم در میان مردم پخش میشود.»7
در روایت دیگر نیز آمده است: «آنگاه كه حضرت ظهور كرد... علم و دانش در دلهای مؤمنان قرار میگیرد تا جایی كه مؤمنی نیازمند دانش برادرش نمیشود.»8
زمانی كه قائم(ع) قیام كند، با حكم داوودی میان مردم حكم میكند و نیازی به گواه ندارد. خدای تعالی به او الهام مینماید او با علم خود حكم میكند و هر پرسشی را پاسخ میگوید. او با فراست و زیركی دوست را از دشمن باز میشناسد.
علمی كه امام مهدی(عج) به مردم عرضه میكند، علم الهی است و قطعیت و ثبات به همراه دارد، نه شكاكیت و نسیبت را، در نتیجه آرام بخش فكری است.
امنّیت قضایی و حقوقی
حقوق بشر از جمله موضوعات و مجادلات جهانی است كه حتّی دستاویز قدرتهای بزرگ برای پیگیری اهداف شوم و توسعهطلبانه قرار گرفته است. تدوین حقوق بشر و تشكیل دادگاههای كیفری در بسیاری موارد دچار نقصانهای جدّی است؛ زیرا عقل بشر قادر نیست بر همة ابعاد وجود احاطه یابد و ممكن است اشتباه كند یا منافع شخصی را در تدوین قواعد و تشكیل دادگاه لحاظ كند.
عدالت، وجدان، ایمان، سعة صدر و ... از عناصر مهم و كلیدی در حوزة قضاوت هستند. امام علی(ع) تضمین امنّیت قضایی افراد در جامعه را مستلزم رعایت سه اصل انتخاب قاضی، شرایط قاضی و وظایف دولت در برابر قاضی میداند.9
بی شك حاكمیّت الهی از نظر قواین و اجرای آنها مشكل نخواهد داشت؛ زیرا قوانین الهی كاملترین و جامعترین قوانین است و مجری آنها در حكومت امام مهدی(عج)، شخص امام است كه منتخب الهی است. امام صادق(ع) فرموده است: «زمانی كه قائم قیام كند، با حكم داوودی میان مردم حكم میكند و نیازی به گواه ندارد. خدای تعالی به او الهام مینماید او با علم خود حكم میكند و هر پرسشی را پاسخ میگوید. او با فراست و زیركی دوست را از دشمن باز میشناسد.»10
در حكومت امام مهدی(عج) قوانین به بهترین نحو اعمال میشود و دست هر صاحب نفوذ منفعت طلبی كوتاه خواهد شد.
زهرا رضائیان
پی نوشتها:
1. نهج البلاغه، خ 15.
2. سورة آل عمران(3)، آیة 83.
3. بحار الانوار، ج 52، ص 340.
4. سورة صف(61)، 9.
5. مستنبط، احمد، قطرهای از دریای فضایل اهل بیت(ع)، ج1، ص 735.
6. تفسیر قمی، ص 441.
7. بحارالانوار، ج52، ص 336.
8. قطرهای دریای فضایل اهل بیت(ع)، ج2، ص 784.
9. فصل نامة علوم سیاسی، ش 34، ص261.
10. مستدرك الوسایل، ج4، ص304.